[Michal-Lemberg]

„Czarni” Lwów – „Wiara, która przetrwała”

Początków I. LKS „Czarni” Lwów należy doszukiwać się w założonym w sierpniu 1903 r. przez jedenastu uczniów I i II Szkoły Realnej we Lwowie I. Lwowskim Klubie Piłki Nożnej „Sława”. Pierwszym prezesem został jeden z założycieli – Krzysztof Sołtyński. „Czarni” przez prawie sto lat byli uznawani za najstarszy klub piłkarski założony na ziemiach polskich przez Polaków. W latach 90-tych XX stulecia grupa polskich historyków i statystyków futbolu w czasie badania materiałów archiwalnych odkryła, że I. LKPN ”Sława” nie była pierwszym polskim klubem piłkarskich, gdyż kilka dni wcześniej uczniowie III i VI Gimnazjum oraz byli piłkarze Sokoła-Macierzy powołali do życia „Lechię” Lwów, która w późniejszych latach skupiała głównie środowisko lwowskich kolejarzy.
W 1905 r. zmieniono nazwę klubu ze „Sława” na „Czarni”. 20 lutego 1909 r. miała miejsce druga korekta w nazwie, czego efektem było ustanowienie I. LKPN „Czarni” we Lwowie. 22 listopada 1910 r. po raz kolejny zmieniono nazwę, tym razem na I. Lwowski Klub Sportowy „Czarni” we Lwowie, co miało podkreślić wielosekcyjność klubu. Ostatnia zmiana nazwy została dokonana w dniu 1 listopada 1936 r. i od tej chwili aż do rozwiązania klubu we wrześniu 1939 r. lwowskie „Powidlaki” funkcjonowały jako I. Wojskowo-Cywilny Klub Sportowy „Czarni”.

„Czarni” Lwów byli współzałożycielem Związku Polskiej Piłki Nożnej w 1911 r., Polskiego Związku Piłki Nożnej w 1919 r. oraz Ligi Piłki Nożnej w 1927 r. Klub posiadał czarno-czerwone barwy statutowe, stąd wziął się ich przydomek – „Powidlaki”. Swoje mecze rozgrywał na Stadionie im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, który mieścił się przy ulicy Pełczyńskiej 3 we Lwowie i według danych szacunkowych był w stanie pomieścić ok. 12 tys. osób. Piłkarze rozgrywali mecze w czarnych koszulkach z czerwonym pasem i w czarnych spodenkach. Na zachowanych fotografiach widać również, że futboliści „Powidlaków” nosili dużą literę „C” koloru czerwonego wpisaną w czerwony okrąg. Ulokowana była ona na sercu, tj. w miejscu, gdzie zwykle umieszczony jest herb klubowy.

Herbem „Czarnych” był biały okrąg, w którego obwód wpisany był złotą czcionką napis „I. Lwowski Klub Sportowy”. W środku ulokowana była biała tarcza przedzielona w poprzek czarno-czerwonym pasem, na którym umieszczono złoty napis „Czarni”. Pod spodem zamieszczono rok założenia klubu, 1903, zaś na górze (w zależności od wersji) dostrzec można było piłkę lub literę „C”.

Lwowskie „Powidlaki” debiutowały w polskiej ekstraklasie piłkarskiej 3 kwietnia 1927 r. meczem z Wartą w Poznaniu. Pojedynek zakończył się sukcesem „lwowiaków”, którzy pokonali „Zielonych” 3:0. W sumie „Czarni” spędzili w I lidze 7 sezonów, w której rozegrali 164 mecze, gromadząc 141 punktów przy bilansie bramkowym 120-186. Największym ich sukcesem było wywalczenie 8. miejsca w 1928 r. Warto też nadmienić, że Rochus Nastula w barwach „Powidlaków” z 25 zdobytymi bramkami został królem strzelców Ligi Piłki Nożnej w 1929 r. Najwyższym zwycięstwem „Czarnych” było rozgromienie 6:0 w Katowicach miejscowego 1.FC (wicemistrza Polski w 1927 r.) 16 czerwca 1929 r. Najwyższą porażkę w zanotował zaś klub z ulicy Pełczyńskiej przegrywając 0:8 z Cracovią w Krakowie (1 listopada 1929 r.).

Dla sympatyków lwowskich „Powidlaków” zawsze ogromnym wydarzeniem były Derby Lwowa, którego mianem były określane mecze między „Czarnymi” i „Pogonią” Lwów. W 14 meczach piłkarze z czerwoną literką „C” na sercu zdołali wygrać dwa razy, czterokrotnie zremisowali, zaś aż ośmiokrotnie musieli uznać wyższość lokalnych rywali. Najwyższe zwycięstwo zanotowali 10 kwietnia 1927 r., pokonując u siebie „odwiecznych” przeciwników 3:1. Najwyższą porażkę doznali 2 września 1928 r., kiedy to przegrali na wyjeździe z zespołem „Pogoniarzy” aż 0:4. Tak więc Lwów przed wojną był podzielony między fanów „Czarnych” i „Pogoni”. Stosunki między kibicami obu drużyn nie układały się najlepiej. Poświadcza to chociażby relacja Kazimierza Schleyena w „Lwowskich gawędach”:
„W czasie zawodów temperamenty grały na widowni. Wyrobiona sportowo publiczność lwowska była w zasadzie sprawiedliwa, wyjątkiem meczów futbolowych Pogoni i Czarnych. Tu szowinizm klubowy przesłaniał wszystko i gdy sędzia odgwizdał spalonego na rzecz jednego z klubów, wtedy cała publiczność wyła. Jedni wołali: Ofsajd! - drudzy: Nie ma ofsajdu!. Z zupełną dokładnością można było wyłowić zwolenników każdego z klubów, bo nie było takiego, co by nie krzyczał. Zawsze winien był sędzia. Rzucane nań wyzwisko “kalosz” było jeszcze jednym z mniej dosadnych.” Relacje między „Powidlakami” a „Pogoniarzami” naświetla też kolejny ciekawy kawałek z wyżej wymienionej książki: „Czasami zdarzało się tak dziwnie, że z dwóch braci każdy należał do przeciwnego obozu. To była już tragedia rodzinna. Mama bardzo bolała nad tym, gdy Stefan należał do Pogoni a Adam do Czarnych. Kiedy po meczu Adaś oświadczał krótko: - Dziś nie będę jadł kolacji - wiedziała na pewno, że Czarni przegrali, że żadna perswazja nie pomoże. Po takim meczu Adaś ze Stefkiem nie gadali ze sobą co najmniej przez trzy dni. Chyba, że był remis, co termin gniewania się nieco skracało. (...) "Poganiacz" (czyli zwolennik Pogoni) z „Czarnym” się nie przyjaźnił, nawet nie było do pomyślenia, by w szkole siedzieli w jednej ławce.”

II wojna światowa brutalnie przerwała działalność oficjalnie najstarszego polskiego klubu piłkarskiego ze Stolicy Małopolski Wschodniej. W wyniku największego konfliktu zbrojnego XX w. Polska utraciła Kresy Wschodnie, w tym „Zawsze Wierny” Rzeczypospolitej Lwów. Tysiące polskich „lwowiaków” zostało zmuszonych do opuszczenia rodzinnego miasta i udania się na Zachód. Osiedlili się głównie na tzw. „Ziemiach Odzyskanych”. Największe ich skupiska powstały na Śląsku, w szczególności zaś w Bytomiu, Gliwicach, Kędzierzynie-Koźlu, Opolu, Brzegu oraz we Wrocławiu.

Przyjęło się twierdzić, iż w Stolicy Dolnego Śląska zamieszkali dawni sympatycy „Powidlaków”, zaś w Opolu zwolennicy „Pogoni”. Opierając się na tej teorii należy doszukiwać się animozji między kibicami wrocławskiego „Śląska” a fanami opolskiej „Odry” i bytomskiej „Polonii” jeszcze z podziałów klubowych w przedwojennym polskim Lwowie. Koncepcja ta traci jednak zwolenników. Jako kontrargument podaje się fakt, iż w gronie założycieli i sympatyków I. Klubu Sportowego „Ślęza” Wrocław, wywodzących się ze Lwowa tramwajarzy, przeważali dawni „Pogoniarze”.
Faktem jest, iż jesienią 1946 r. w Lwówku Śląskim powstał Lwówecki Klub Sportowy „Czarni”, który swą nazwę zawdzięcza „założycielom, osadnikom z miasta Lwowa i jego okolic na wzór klubu „Czarni” Lwów”. Na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie założono jeszcze kilka innych klubów o nazwie „Czarni”. Najsławniejsze z nich zostały powołane do życia w Jelczu-Laskowicach, Żaganiu, czy Otmuchowie. Do dnia dzisiejszego świadomi swojego „powidlackiego” rodowodu są też działacze oraz kibice JKS-u „Czarnych” 1910 Jasło i CWKS-u „Resovii”, których kluby tworzono jako filie I. Lwowskiego Klubu Sportowego „Czarni” we Lwowie.

Michał Lemberg


Bibliografia:

1. Forum Kibiców Śląska Wrocław – http://www.forum-wks.pl
2. Forum „Czarni/Sparta Lwów" – http://www.cslwow.fora.pl
3. Forum Sympatyków Pogoni Lwów – http://www.pogonlwow.fora.pl
4. Monografia 9-lecia („Czarni”), "Wędrowiec" (20 lutego 1912, Lwów)
5. Monografia 20-lecia („20-lecie i otwarcie Parku Sportowego „Czarni” we Lwowie), "Wiadomości Sportowe" (25 czerwca 1923, Kraków)
6. Oficjalny Serwis Internetowy Klubu „Czarni” 1910 Jasło – http://www.czarnijaslo.pl
7. Ośrodek Sportu i Rekreacji w Lwówku Śląskim – http://osir.lwowekslaski.pl
8. Resoviacy.pl – Serwis Informacyjny CWKS „Resovia” – http://www.resoviacy.pl
9. Schleyen, K., Lwowskie gawędy, Wyd. LTW, Warszawa 1999.
10. WikiPasy.pl – Encyklopedia KS Cracovia – http://www.wikipasy.pl