[Rzecznik UM Brzeg]

Obywatele, wywodzący się ze społeczności romskiej są traktowani tak, jak pozostali mieszkańcy Brzegu, również w zakresie pomocy socjalnej, np. przy ubieganiu się o dodatki mieszkaniowe, stypendia socjalne dla uczniów, czy inną pomoc materialną i finansową, chociażby z Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej. Władze Brzegu podejmowały i podejmują różnego rodzaju inicjatywy dotyczące funkcjonowania społeczności romskiej w naszym mieście.
W 2005 r. Urząd Miasta starał się o dofinansowanie (z rezerwy celowej budżetu państwa) kilku programów na rzecz społeczności romskiej. Na dwa z nich udało się pozyskać pieniądze, były to programy: „Przeprowadzenie profilaktycznych badań wad postawy wśród dzieci i młodzieży społeczności romskiej” oraz „Propagowanie wiedzy o kulturze i obyczajach społeczności romskiej wśród mieszkańców Brzegu”. Pierwszy program opiewał na kwotę 2.600 zł (środki z budżetu państwa – 2.080 zł) i dzięki niemu badaniami objęto 38 dzieci (w wieku 7 – 15 lat) z brzeskiej społeczności romskiej. Z kolei drugi program (koszt 2.000 zł - całość to środki z budżetu państwa) zakładał zapoznanie mieszkańców Brzegu z kulturą i obyczajami społeczności romskiej. W lokalnej prasie został opublikowany cykl artykułów poświęconych historii, kulturze, bogatym tradycjom i obyczajom Romów. Program ten został zrealizowany w 2006 r. Ponadto w 2006 r. realizowany był program „Asystent społeczności romskiej” (kwota z budżetu państwa – 13.200 zł). W roku szkolnym 2006/07 pod opieką asystenta było 57 dzieci, w tym 47 ze szkół i 10 z przedszkoli. Zły stan zdrowia asystenta uniemożliwił zawarcie kolejnej umowy. Nie udało się również znaleźć innego kandydata na to stanowisko. W rezultacie wykorzystano niecałe 7% przyznanych środków na zatrudnienie asystenta.
Nie uzyskały dofinansowania 4 programy: „Poprawa warunków higieny wśród społeczności romskiej”, „Zakup odzieży dla dzieci i młodzieży”, „Zakup opału”, „Propagowanie konieczności zdrowego odżywiania dzieci wśród rodziców społeczności romskiej oraz zakup soków i mleka dla tych dzieci”. Programy te zostały opracowanie po przeprowadzeniu wnikliwej analizy sytuacji społeczności romskiej w Brzegu, za pośrednictwem Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej oraz konsultacjach z przedstawicielami ww. społeczności.
Warto dodać, że przed 2006 r. również realizowane były programy na rzecz społeczności romskiej. Były to: „Wypoczynek letni na kolonii z realizacją programu profilaktycznego”, „Zajęcia dodatkowe dla uczniów ze społeczności romskiej”, „Opieka logopedyczna dla dzieci romskich”, „Dofinansowanie działań skierowanych do dzieci i uczniów romskich”.
Z pomocy społecznej z MOPS w Brzegu korzysta 26 rodzin romskich (dane na 21 września 2007 r.) - stanowi to niecałe 2% ogółu rodzin korzystających z pomocy z tut. Ośrodka. Rodziny te korzystają ze świadczeń zawartych w ustawie o pomocy społecznej i spełniają wymagania niezbędne do uzyskania tych świadczeń wynikające z w/w ustawy.
Zgodnie z art.7 w/w ustawy pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu:
1. ubóstwa,
2. sieroctwa,
3. bezdomności,
4. bezrobocia,
5. niepełnosprawności,
6. długotrwałej lub ciężkiej choroby,
7. przemocy w rodzinie,
8. potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności,
9. bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych,
10. braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo- wychowawcze,
11. trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy,
12. trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego,
13. alkoholizmu lub narkomanii,
14. zdarzenia losowego lub sytuacji kryzysowej,
15. klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Według art. 8 ustawy prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje :
1. osobie samotnie gospodarującej, której dochód na osobę nie przekracza kwoty 477,00 zł,
2. osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 351,00 zł,
3. rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę w rodzinie przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów wymienionych w art.7 pkt 2-15 lub innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy społecznej.
Rodziny romskie korzystające z pomocy społecznej spełniają wyżej wymienione kryteria dochodowe. We wszystkich tych rodzinach występuje problem bezrobocia. Osoby bezrobotne z tych rodzin są motywowane do podjęcia zatrudnienia, aczkolwiek mają niskie szanse na znalezienie pracy z uwagi na brak wykształcenia i kwalifikacji. Kobiety romskie zajmują się wychowywaniem dzieci i nie mogą podjąć zatrudnienia. Poza tym pracodawcy nie chcą zatrudniać osób pochodzenia romskiego, w związku z tym aktywizacja zawodowa tych osób jest słaba. Osobom z rodzin romskich proponowane są również prace społecznie użyteczne. W 11 rodzinach romskich korzystających z pomocy społecznej występuje wielodzietność, z tego 10 rodzin to matki samotnie wychowujące dzieci. W wymienionych 26 rodzinach romskich niejednokrotnie występuje długotrwała choroba lub niepełnosprawność, dotycząca zarówno osób dorosłych, jak i dzieci. 6 osób korzysta z zasiłku stałego, który przysługuje osobie całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, przy jednoczesnym spełnieniu kryteriów dochodowych wymienionych w art.8 ustawy o pomocy społecznej. Poza tym wyżej wymienione rodziny korzystają z zasiłku okresowego, który przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocia, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego, przy jednoczesnym spełnieniu kryteriów dochodowych z art.8 w/w ustawy. Ponadto rodziny te korzystają z zasiłków celowych, w szczególności na zakup żywności, na opłaty mieszkaniowe (gaz, energia elektryczna), na zakup opału, na zakup leków. Zgodnie z art. 39 „ w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby życiowej może być przyznany zasiłek celowy”. Zasiłek celowy może być przyznany w szczególności na pokrycie kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży. Dzieciom z w/w rodzin tut. Ośrodek opłaca obiady w szkołach w ramach Programu Rządowego „Dożywianie”. Kryterium kwalifikujące do pomocy z tego programu to jest do 150% kryterium ujętego w art.8 ustawy o pomocy społecznej. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej rozpatruje każde podanie o pomoc wpływające do tut. Ośrodka, niezależnie od dochodu rodziny. Podczas wywiadu środowiskowego pracownik socjalny rozeznaje sytuację socjalno – bytową rodziny i wnioskuje o przyznanie bądź odmowę pomocy. Jednakże odmowy przyznania pomocy występują rzadko, z uwagi na art. 41 ustawy o pomocy społecznej, który mówi iż „w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie lub rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany: specjalny zasiłek celowy w wysokości nie przekraczającej odpowiednio kryterium dochodowe osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi (…)”. Najczęściej są to rodziny, w których występuje choroba lub niepełnosprawność i z tego tytułu ponoszone są duże koszty leczenia i rehabilitacji. Rodziny romskie korzystają również ze świadczeń rodzinnych. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2006 r. nr 139 poz. 992 ze zm.) w okresie zasiłkowym 2006/2007 ustalono prawo do świadczeń rodzinnych i opiekuńczych 28 rodzinom romskim. Rodziny te kwalifikowały się podstawowym kryterium, tj. dochodowym, które nie może przekroczyć 504,00 zł miesięcznie na osobę w rodzinie lub 583,00 zł, jeżeli członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności. Rodziny te muszą spełniać również inne przesłanki wskazane w ustawie, które kwalifikują do uzyskania zasiłku rodzinnego oraz dodatków do zasiłku rodzinnego. Kwoty w/w świadczeń są określone ustawowo.
W 2007 r. zmieniono zasady dotyczące zatrudnienia asystenta społeczności romskiej i nauczyciela wspomagającego edukację dzieci romskich. Zatrudnienie możliwe jest dzięki środkom z subwencji. Środki w ramach subwencji na realizację zadań edukacyjnych dla uczniów romskich wyniosły w 2007 r. ogółem - 108.707,42 zł i przeznaczone zostały głównie na zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze, korekcyjno-kompensacyjne oraz zajęcia pozalekcyjne w brzeskich szkołach podstawowych i gimnazjalnych. Na 36 uczniów romskich uczęszczających do brzeskich szkół podstawowych i gimnazjalnych, aż 34 z nich korzysta z zajęć dodatkowych oferowanych przez szkołę. Zajęcia te prowadzone są zarówno dla uczniów romskich, jak i pozostałych. Niepokojącym problemem jest nadal wysoka absencja uczniów wywodzących się z rodzin romskich oraz nie realizowanie obowiązku szkolnego. Do brzeskich szkół podstawowych i gimnazjalnych nie uczęszcza aż 33 uczniów, z czego 6 przebywa za granicą. Trudności z egzekwowaniem obowiązku szkolnego wynikają z faktu, iż rodzice często nie odpowiadają na upomnienia kierowane ze strony dyrektorów szkoły.
Ponadto 17 maja 2007 r. wysłano do Urzędu Wojewódzkiego w Opolu – Wydział Polityki Społecznej - dwa wnioski w ramach „Programu na rzecz społeczności romskiej w Polsce na rok 2008” na realizację następujących zadań:
1. „Zakup pomocy dydaktycznych i przyborów szkolnych” – w ramach projektu planuje się objęcie wsparciem 39 dzieci z rodzin pochodzenia romskiego. Wnioskowana kwota – 11.450 zł przewidziana jest na zakup podręczników do nauki w szkole podstawowej i gimnazjalnej oraz zakup materiałów i przyborów szkolnych (zeszyty, piórnik, materiały rysunkowe itp.).
2. „Dofinansowanie ubezpieczenia dzieci od nieszczęśliwych wypadków” – środki w kwocie 1.755 zł przeznaczone będą na objęcie całodobową opieką 39 dzieci w roku szkolnym 2008/2009 przebywających zarówno w szkole jak i poza szkołą.
Natomiast 30 maja 2007 r. wysłano kolejny wniosek do Urzędu Wojewódzkiego w ramach programu na realizację zadania p.n. „Remont gminnych lokali mieszkalnych zajmowanych przez rodziny pochodzenia romskiego”. Wniosek realizowano we współpracy z Zarządem Nieruchomości Miejskich, który opracował dokumentację kosztorysową obejmującą m.in. wymianę stolarki okiennej i drzwiowej, instalacji gazowej, elektrycznej, c.o., wymianę podłóg i tynków lokali mieszkalnych przy ulicach Rybackiej i Zakonnic. Celowo remontem objęte zostały lokale, w których mieszkają dzieci w wieku szkolnym, aby zapewnić im odpowiednie warunki do nauki. Całość zadania wyniesie 104.530 zł przy 67% środków z dotacji celowej i 33%. wkładzie własnym Miasta Brzeg. Decyzja Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie przyznania środków na wykonanie powyższych zadań w 2008 r. nie została jeszcze podjęta. Ostateczna decyzja uzależniona jest bowiem od wejścia w życie ustawy budżetowej, trudno więc przewidzieć czy wszystkie projekty doczekają się realizacji.