Wysłany: 2010-01-20, 19:23 Kto, kiedy i jak wybudował fosę w Brzegu.
Witam, jestem bardzo ciekawy drodzy internauci czy macie pojęcie, kto, kiedy i po co wykopał fosę w parku miejskim. Wydaje mi się, że zaczyna się ona w okolicy ulicy Herberta dalej koło szkoły nr 1, banku BGŻ i kończy się niedaleko ulicy Wrocławskiej. Ciekawy jestem ile to trwało czasu, ilu ludzi to kopało oraz najważniejsze dla mnie gdzie podziała się ziemia, którą wydobyto. Historią interesuję się amatorsko i jak do tej pory nie spotkałem się z żadną publikacją na ten temat dlatego liczę na odpowiedzi z Waszej strony.
Serdecznie pozdrawiam.
Z góry dziękuję za zainteresowanie tematem.
welpl-brzeg
Brzeg miał, a przynajmniej miał mieć od początku charakter warownego miasta książęcego. W dokumencie lokacyjnym z 1250 r. Henryk III Biały przyrzekał, że w ciągu najbliższych dwóch lat otoczy miasto murami obronnymi. Brak jest przekazów źródłowych pozwalających na stwierdzenie, czy przyrzeczenie to zostało faktycznie zrealizowane w tak krótkim czasie. Jak można przypuszczać, obronie miasta służyły pierwotnie fortyfikacje drewniano-ziemne w formie obwałowań z częstokołem i fosą.
Opisując którędy przebiega fosa nie wymieniłeś odcinka od ul. Herberta pod ulicą Kamienną dalej teren gdzie znajduje się boisko"budowlanki" do Odry.
A ja Welplowi proponuję wizytę w Muzeum Piastów Śląskich gdzie na makiecie miasta z połowy XVII w. obejrzy szczegółowo przebieg fosy i umocnień obronnych miasta z okresu bo ich rozbudowie 100 lat wcześniej, gdy wobec zagrożenia tureckiego, nasi ksiązęta zadbali o unowocześnienie starych fortyfikacji i zamianę miasta w renesansową twierdzę. Do projektowania zatrudnili architektów i budowniczych włoskich, znanych z wielu dokonań na Śląsku i w samym Brzegu.
Ok, dziękuję cel budowy fosy znam to teraz co stało się z wydobytą ziemią? Wydaję mi się to być bardzo ciekawe pytanie na które odpowiedź zainteresuje nie tylko mnie.
Na pytanie co stało się z ziemią z wykopu fosy odpowiedź wydaje się prosta, użyto jej do tzw. niwelacji terenu wokół miasta i usypania bastionów ziemnych. Ale raczej nie zachowały się harmonogramy i plany robót budowlanych z tego okresu i musimy się domyślać, że tak właśnie być musiało.
No i dodajmy, że w 1807 r. Cesarz Napoleon nakazał wyburzenie fortyfikacji niektórych twierdz śląskich , w tym Brzegu, dzięki czemu mamy piękny Park Centralny, szkoda, że wciąż czekający na rewitalizacje.Proponuję udać się do jednej z brzeskich bibliotek. ziemia , jak twierdzi tadjurek z pewnością została użyta do sypania umocnień ziemnych twierdzy( wałów, bastionów i innych dzieł fortyfikacyjnych)..
Informacje na temat brzeskiej twierdzy oraz fosy znajdują się w również w dziale Historia brzeskiej twierdzy - jak powstawała Festung Brieg i będą uzupełniane link - zachęcam do lektury.
Fosa w dzisiejszej postaci to pozostałość po nowożytnej twierdzy, którą zaczęto budować w 2. połowie XVI w. Najwcześniej powstał front odrzański, czyli Bastion Odrzański (w miejscu dziesiejszego mostu), Bastion Zamkowy (dziś znajduje się tam Brama Odrzańska, przeniesiona w to miejsce w roku 1895) oraz łącząca je kurtyna. Dzieła te powstały w nowowłoskiej manierze fortyfikacyjnej , były (jako jedyne) oblicowane cegłą i prawdopodobnie posiadały kazamaty. Bastion odrzański, przebudowany w czasach pruskich dotrwał częściowo aż do momentu budowy nowego mostu w roku 1895, jego dolna część stanowiła prawdopodobnie miejski przyczółek starego mostu, powstałego w roku 1844, co można zobaczyć na tym oto zdjęciu z forum. Budowę nowego mostu możemy zaś zobaczyć pod tym linkiem w Naszej-klasie. Zdjęcie to jest niezwykle interesujące również z tego względu, że widoczna jest na nim Brama Odrzańska w swej pierwotnej lokalizacji, istniejąca jeszcze kurtyna na prawo od bramy i niwelowana kurtyna po lewej stronie. Relikty Bastionu Odrzańskiego znajdują się pod miejskim przyczółkiem obecnego mostu, świadczy o tym fakt, że dzisiejsza ulica Jagiełły opada w stronę Odry, by tuż przed mostem znów lekko się wznieść. Przetrwała również część Bastionu Zamkowego (przypuszczalnie fragment czoła) - dziś stoi tam Brama Odrzańska.
Dalsze prace przy budowie twierdzy ciągnęły się przez całe dziesięciolecia, jednak podczas oblężenia przez Thorstensona w roku 1642 brzeg otaczał już zamknięty wieniec wałów. Bastiony od strony południowej powstały w staroniderlandzkiej manierze fortyfikacyjnej, której zasadniczymi elementami były ziemne wały oraz fosy wypełnione wodą. Wynikało to z naturalnych warunków terenowych w Niderlandach (płaski teren i obfitość wody) i pozwalało znacznie obniżyć koszty budowy. Wadą było niebezpieczeństwo sturmu zimą, gdy fosa zamarzała, nie stanowiąc już żadnej przeszkody. By temu zapobiec należało rozbijać lód oraz polewać skarpy wałów wodą. Wada ta ujawniła się w Brzegu podczas oblężenia przez wojska bawarskie (Królestwo Bawarii było sprzymierzone z Napoleonem) w styczniu 1807 roku, gdy mróz skuł wodę w fosie, skłaniając komendanta twierdzy do przedwczesnej kapitulacji. Twierdza brzeska reprezentowała ponadto "zubożoną" wersję tej maniery - bez kazamat, chodników minerskich, praktycznie bez dzieł zewnętrznych.
Fosa miała pierwotnie charakter ciągły, a komunikacja między bramami a przedpolem odbywała się poprzez mosty zwodzone. Dzisiejsze odcinki ulic Oławskiej, Wrocławskiej, Armii Krajowej, Piastowskiej i Kamiennej, przecinające fosę, usypano dopiero w XIX w., już po likwidacji twierdzy. W czasach austriackich w fosie znajdowały się raweliny - dzieła fortyfikacyjne na podstawie trójkąta, chroniące leżące za nimi kurtyny.
Jak wspomniano we wstępie, brzeska twierdza, a wraz z nią i fosa nie powstały od razu, lecz w przeciągu dziesięcioleci, a prace fortyfikacyjne prowadzono z różną intensywnością, w zależności od tego, czy panował pokój, czy też występowało zagrożenie wojenne. Występujące w Brzegu niekorzystne warunki glebowe powodowały ciągłe osuwanie się wałów (powodowało to zawężanie i spłycanie fosy), czemu nie zdołano zaradzić przez nawożenie ziemi z innych okolic, ani specjalne formy budowlane; front odrzański był zaś regularnie podmywany przez powodzie. W wyniku tego brzeska twierdza znajdowała się praktycznie stale w dość kiepskim stanie. Najbardziej intensywne prace prowadzono tuż po zdobyciu twierdzy przez Prusaków w roku 1741 oraz w latach późniejszych, w związku z rozbudową twierdzy. Wtedy to przy sypaniu szańców i poszerzaniu oraz pogłębianiu fosy pracowało równocześnie do tysiąca robotników - głównie zmuszanych do tego chłopów z okolicznych wsi. Skala tych prac, których wynikiem jest prawie górski krajobraz fosy, imponuje jeszcze dziś. Należy sobie przy tym uzmysłowić, że prace te wykonywano jedynie przy użyciu łopat, kilofów i taczek.
Brzeska fosa była częściowo sucha i mokra i łączyła się na obu końcach z Odrą. "Ujście" fosy do Odry od strony zachodniej jest czytelne jeszcze dziś - dojdziemy do niego idąc aż do samego końca promedanady od mostu w stronę Bramy Odrzańskiej. Jest tam coś na kształt małej zatoczki. W miejscu tym znajdowała się tama, pozwalająca spiętrzyć wodę w fosie. Gdy po zdobyciu Brzegu przed wojska bawarskie Napoleon wydał nakazał likwidację twierdzy, tama ta została 29. marca 1807 roku wysadzona w powietze, do czego zużyto 30 cetnarów prochu.
Fosa nie jest jednak jedyną pozostałością twierdzy, wciąż widoczne są również droga ukryta i stok bojowy. Te elementy fortyfikacji można najlepiej prześledzić idąc parkiem centralnym wzdłuż fosy od kawiarni/ restauracji Parkowa aż do ulicy Piastowskiej. Idąc górną alejką zauważamy po prawej stronie lekko opadający teren - to właśnie stok bojowy, którego głównym zadaniem było to, żeby oblegający mieli "pod górkę" pod pełnym ostrzałem z szańców i nie mieli wglądu w to, co dzieje się w obrębie fosy. Po lewej stronie i poniżej górnej alejki przebiega dodatkowa ścieżka - to właśnie droga ukryta, służąca do ukrytego (przed wglądem nieprzyjaciela) przemieszczania oddziałów obrońców celem dokonywania wypadów, niszczenia prac oblężniczych nieprzyjaciela, spędzania robotników, zagwożdżania dział itp. Skręcając z alejki dróżką w dół zaraz przy stawie z łabędziami (koło więzienia) i idąc w stronę ul. Chrobrego dostrzegamy jeszcze jeden element fortyfikacyjny: mały skwerek tuż przy drodze (niekiedy stoją tam ławki) - to plac broni, służący do koncentracji oddziałów podejmujących wypady. Kolejny taki plac zachował się również na skwerku przed amfiteatrem.
tadjurek napisał/a:
A ja Welplowi proponuję wizytę w Muzeum Piastów Śląskich gdzie na makiecie miasta z połowy XVII w. obejrzy szczegółowo przebieg fosy i umocnień obronnych miasta
Makieta daje rzeczywiście bardzo dobre wyobrażenie o fortyfikacjach Brzegu, nie jest jednak wolna od błędów. Jej największym manklamentem jest to, że sugeruje istnienie całkowicie oblicowanych cegłą wałów oraz kazamat, co w rzeczywistości dotyczyło jedynie frontu odrzańskiego.
Ostatnio zmieniony przez Dziedzic_Pruski 2010-01-28, 10:46, w całości zmieniany 4 razy
Co do powodów kapitulacji polecam przeczytać dostępna już w księgarniach książkę " Wielka Armia na Śląsku 1806-1807'. Polecam, jest tam ukazany szerszy kontekst wydarzeń roku 1807 na Śląsku.
Tzn. makieta jest imponująca, ale dla kogoś, kto innej w życiu nie widział. Np. w Zamościu podobnych makiet jest... kilkanaście. Nieco mniejsze, ale każda dla innego okresu z życia miasta i w ten sposób można prześledzić rozwój miasta.
Brzeska makieta to taki kolaż, wygląd niektórych budynków to stan z 1970 roku, więc absolutnie nie jest nawet próbą odtworzenia wyglądu miasta z żadnego okresu.
A jeśli chodzi o tereny fosy i umocnień bastionowych, to już zupełnie prowizorka - i żadnym wypadku nie może służyć do próby odtworzenia historii. Ot taki gadżet, który należałoby oglądać tylko z komentarzem przewodnika, który powie co jest fantazją plastyka, co domysłami historyków, co faktyczną rekonstrukcją, a co zlepkiem z różnych okresów.
Mimo wszystko broniłbym twórców makiety (wykonano ją w nieistniejącej już firmie jaką była Pracownia Konserwacji Zabytków -Oddział w Zamościu). Twórcy korzystali ze skąpo zachowanych widoków starego Brzegu, ale rzeczywiście wygląd np. zamku, gimnazjum piastowskiego, wielu kamienic, oddano jako niemal stan współczesny, bo brak jest dokumentacji ich wyglądu w okresie, którego makieta ma dotyczyć czyli około 1650 roku, u schyłku władzy Piastów w Brzegu. Również przy rozbiórce murów miejskich w XIX w. raczej nie dokonywano opisów wykonanych robót i dzisiaj można tylko domyslać się, na przykład na podstawie innych zachowanych twierdz śląskich, przebiegu umocnień i dopasować do zachowanych, szczęśliwie zagłębień dawnej fosy i wyniesień bastionów.
Makieta daje wyobrażenie czym było miasto zamienione w nowożytna twierdzę, przekonuje, że Brzeg należał swego czasu do najpiękniejszych miast śląskich.
Udało mi się zmierzyć makietę brzeską. Ma wymiary 6,2m x 5,5m czyli 34 m kwadratowe, (to rozmiar niemal mieszkania np. kawalerki), co czyni ją największą ze wszystkich znanych mi makiet miast polskich. A są takie np. w Warszawie, Krakowie, Gdańsku, Wrocławiu, Toruniu, Zamościu i zapeniam, że wszystkim można zarzucić to samo co naszej brzeskiej - nieścisłości, przekłamania itp.
Nie możesz pisać nowych tematów Nie możesz odpowiadać w tematach Nie możesz zmieniać swoich postów Nie możesz usuwać swoich postów Nie możesz głosować w ankietach Nie możesz załączać plików na tym forum Możesz ściągać załączniki na tym forum
Nasze Serwisy:
Nasze Serwisy:
