Wysłany: 2011-02-27, 14:21 400 lecie urodzin Adam Gdacjusza
W zeszłym roku NIE OBCHODZILIŚMY 400 rocznicy urodzin pewnej, dość zasłużonej dla historii kultury Śląska, postaci.
Wrzucam na początek informacje z WIKI:
Adam Gdacjusz
Ks. Adam Gdacjusz (Gdacius, Gdak), zw. Śląskim Rejem (ur. 1610 w Kluczborku, zm. 18 września 1688 w Kluczborku) – polski pisarz religijny i duchowny luterański, związany z Kluczborkiem, gdzie od roku 1644 był najpierw diakonem, a potem proboszczem i seniorem. Kształcił się w Brzegu, Wrocławiu i Toruniu, następnie był m.in. rektorem szkoły w Bardiowie w ówczesnych Węgrzech (obecnie Słowacja).
Tworzył po polsku i łacinie głównie literaturę kaznodziejsko-moralizatorską oraz poezję. Jego najważniejszym dziełem jest Postilla popularis, to jest kazania na ewanielije święte... (Leszno 1650). W swych kazaniach ukazywał niedolę ludu śląskiego i rozpasanie moralne po wojnie 30-letniej. Był gorącym propagatorem języka polskiego na Śląsku i przeciwnikiem germanizacji. Jako pierwszy wprowadził gwarę śląską do literatury. Książki Gdacjusza przyczyniły się do umocnienia polskiego środowiska protestanckiego na Śląsku, a pobudzając aktywność czytelniczą służyły też podniesieniu ogólnego poziomu oświaty wśród ludu.
W latach 1674–1687 wydał drukiem 24 pozycje (głównie w Brzegu i Oleśnicy), m.in.:
* Kwestyja o pojedynkach
* O pańskim i szlacheckim stanie albo rycerskim dyszkurs
* Dyszkurs o pijaństwie
* Kwestyja o polygamijej albo wielożeństwie
* Trojaki o ołtarzach, obrazach i organach dyszkurs
* Kwestyja o zmartwychwstaniu
* Kwestyjej o Pannie Maryjej
* Dyszkurs o dobrych uczynkach (we wstępie wiersze pisane na cześć autora i dedykowane mu przez przyjaciół: Jana Kwakbolińskiego — seniora twardogórskiego, Adama Dediciusa i Tobiasza Gdaciusa, rektora szkoły w Twardogórze)
* Kaczmarzyk I., Adam Gdacjusz. Z dziejów kaznodziejstwa śląskiego. Biblioteka Śląska, Katowice 2003.
* Mendykowa A. Dzieje książki polskiej na Śląsku. Ossolineum, Wrocław 1991.
* Michalkiewicz S. (red.) Oleśnica. Monografia miasta i okolic. Ossolineum, Wrocław 1981.
* Kula B. Adam Gdacjusz, "Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego" 2003, nr 2 (7), s. 26–28.
_____________________
Na stronie oleśnickiej data urodzin wskazuje jednak na 1615 rok:
Autorem często wydawanym w oficynie brzeskiej był Adam Gdacjusz [Gdak 1615-1688], pastor kluczborski, kaznodzieja protestancki. Należał do czołowych pisarzy śląskich drugiej połowy XVII w. piszących po polsku. Kształcił się w Brzegu, Wrocławiu i Toruniu, pełnił później funkcję rektora szkoły w Bardijowie na Węgrzech, następnie osiadł w Kluczborku w 1644 r. początkowo jako diakon, a od 1646 r. jako fararz.
Był gorącym propagatorem języka polskiego na obszarze ziem śląskich, jednym z nielicznych, który w okresie, kiedy ruch ewangelicki w Polsce osłabł i przestano wydawać druki protestanckie, prowadził tę pracę na Śląsku. Jako pastor kluczborski czynił starania o dostarczenie wyznawcom polskim książek w języku ojczystym.
Wydał drukiem 24 pozycje książkowe, które występują najczęściej pod tytułami Kwestia lub Dyszkurs. Były to rozważania i nauki na tematy religijne i moralne, a wartość jego twórczości polegała głównie na barwnym stylu i bogatym słownictwie. Spod prasy brzeskiej wyszły w latach 1674 - 1687 m.in. Kwestyja o pojedynkach... [do tematu tego wracał Gdacjusz kilkakrotnie, a myśl zajęcia się tym problemem powstała w związku z mową pogrzebową, jaką wygłosił w Rożnowie nad ciałem zabitego w pojedynku szlachcica], O pańskim i szlacheckim stanie albo rycerskim dyszkurs... [rozważania o przywilejach i obowiązkach szlachty, której wyższość uznaje w cnocie, wiele miejsca poświęca obyczajom], Dyszkurs o pijaństwie... [potępia pijaństwo i nadmierne palenie tytoniu, cytując gęsto, jak w innych dyskursach, fragmenty Biblii, ojców Kościoła i pisarzy starożytnych], Kwestyja o polygamijej albo wielożeństwie...
Z pism Gdacjusza, dotyczących tematów religijnych, ukazały się Trojaki o ołtarzach, obrazach i organach dyszkurs. .., Kwestyja o zmartwychwstaniu... i List do Adama Gdacjusza, pastora kluczborskiego, pisany z strony Kwestyjej o Pannie Maryjej ... [w posłowiu do czytelnika wyjaśnia, iż już "we dwu skrypcikach dowodnie pokazał, że się Panna Maryja słusznie i niezdrożnie najświętszą nazywa Panną"].
Książki Gdacjusza [wydawane też w Oleśnicy] przyczyniły się w dużej mierze do umocnienia polskiego środowiska protestanckiego na Śląsku, a pobudzając aktywność czytelniczą służyły też podniesieniu ogólnego poziomu oświaty wśród ludu.
Twórczość Adama Gdacjusza, pastora luterańskiego, którą popularyzowała oficyna Jacobich w Brzegu, należy do kręgu tzw. literatury kaznodziejsko-moralizatorskiej. Autor ten był wysoko ceniony jako twórca płomiennych kazań, w których ukazywał niedolę ludu śląskiego i rozpasanie moralne po wojnie 30-letniej.
W oleśnickiej drukarni Guntzela w 1687 r. wytłoczono szwabachą niewielkie objętościowo dziełko Gdacjusza pt. Dyszkurs o dobrych uczynkach... Jest to jeden z ostatnich już "dyszkursów" filozoficzno-moralizatorskich fararza kluczborskiego, bo jak mówi w przedmowie, "ona nielitościwa kosiarka ostrą swoją kosą do mnie się gotuje i w krotce w nawiedziny przyjść obiecuje. Rozprawę "o dobrych uczynkach" poprzedzają zamieszczone w książce wiersze pisane na cześć autora i dedykowane mu przez przyjaciół: Jana Kwakbolińskiego, seniora twardogórskiego, Adama Dediciusa i Tobiasza Gdaciusa, rektora szkoły w Twardogórze.
Z okazji uroczystości zaślubin pastora z Lubszy koło Brzegu z Ewą Conradówną, córką diakona z Kluczborka, wyszedł tomik wierszy, w większości łacińskich, podpisanych m.in. przez Adama Gdacjusza seniora i Adama Gdacjusza juniora "alumnus Bregensis",
Literatura:
Mendykowa A. Dzieje książki polskiej na Śląsku. Ossolineum. Wrocław. 1991
Oleśnica. Monografia miasta i okolic. red. Michalkiewicz Stanisław. Ossolineum. Wrocław. 1981
Kula B. Adam Gdacjusz. Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego. s.26-28, nr 2 (7) 2003
W oddzielny post wrzucam skan z książki prof. Doroty Simonides pt: "Mądrość ludowa. Dziedzictwo kulturowe Śląska Opolskiego", wydanej przez Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław 2007.
Zwracam uwagę na stronę tytułową, zilustrowanego w książce pani profesor, wydawnictwa: ewidentnie język polski i ewidentnie Brzeg, jako miejsce druku (na marginesie do Pana Pedagoga - kiedyś Pan Pedagog prosił o "ślady" polskiego języka - oto służę. Na poprzedniej stronicy, niż zeskanowana, jest kilka interesujących danych w tymże temacie).
[...] Kto dziś pamięta, że już w XVI wieku kształcono na Śląsku (w Kluczborku i okolicach) pastorów w języku polskim [...] Dziwić może fakt, że posyłano do niej [nie do końca rozumiem - albo chodzi o Byczynę, albo o gimnazjum brzeskie] także młodzież niemiecką po to, aby poznała język polski [...].
Cytat z w/w książki.
EDIT: W książce data urodzin wskazuje na ... 1609 .
dyszkurs_o_pijanstwie_druk_.jpg
Plik ściągnięto 158 raz(y) 495,42 KB
Ostatnio zmieniony przez Franco Zarrazzo 2011-02-27, 21:15, w całości zmieniany 5 razy
Poniższe informacje na temat drukarń pochodzą z książki o przydługim tytule: "Briegische Chronik oder gedrängte Ortbeschreibung und Geschichte der Stadt Brieg von deren Entstehung an bis auf unsere Tage. Ein Beitrag zur Schlesiens Staats-, Religions- und Cultur-Geschichte zur Belehrung und Unterhaltung für Einheimische und Fremde" (Kronika brzeska lub zwarty opis miasta i historii Brzegu od jego założenia aż po nasze dni. Przyczynek do państwowej, religijnej i kulturalnej historii Śląska dla pouczenia i zabawienia dla miejscowych i obcych), Karl August Schmidt, Theologe und Pädagoge (teolog i pedagog) , Brieg 1845.
Drukarnie i handel księgami
Pierwszą brzeską drukarnię założył w roku 1611 przybyły z Nysy Kacper Siegfried. Mieściła się przy ul. Mlecznej, w miejscu gdzie później znajdował się parafialny przytułek dla wdów. W roku 1621 drukarnia została zakupiona przed Augusta Gründera, który ją usprawnił i powiększył - pierwotnie była tam tylko jedna prasa. 23.lipca 1730 r. późniejszy właściciel- Gottfied Tramp - otrzymał od (cesarza) Karola VI przywilej mówiący o tym, że przez następnych 10 lat w dziedzicznym księstwie brzeskim nie może powstać żadna inna drukarnia luterańska, a Tramp może sprzedawać księgi oprawione i luzem. Druga drukarnia powstała dopiero w roku 1756 przy okazji przenosin rejencji (Oberamtsregierung) z Opola do Brzegu. 16. maja 1755 r. Fryderyk II nadał faktorowi starszej drukarni brzeskiej - Gottfriedowi Börnerowi - na 12 lat przywilej drukarni dla Górnego Śląska, gdzie dotąd żadnej drukarni nie było. Starsza drukarnia posiadała również ważny przywilej sprzedaży kalendarzy na cały Śląsk, przedłużony przez Karola VI wspomnianemu już Trampowi na kolejnych 10 lat 19. listopada 1725r., pod sankcją kary za każde złamanie (przywileju) w wysokości 10 marek w złocie. Mimo iż pod królewskim rządem pruskim berlińska akademia nauk sama wydawała kalendarze, to jednak (brzeska) drukarnia jeszcze bardzo długo drukowała je na prawie wyłączności, a od roku 1759 doszło jeszcze wiele druków polskich, szczególnie modlitewników i biblii.
Co się tyczy właściwego handlu księgami, to wprawdzie już w roku 1593 Peter Lindner otrzymał od księcia Joachima Fryderyka odpowiedni przywilej, lecz od czasu wymarcia książąt nie istniała tu już żadna własna księgarnia, a miała miejsce jedynie sprzedaż komisyjna obcych księgarń. Obecnie (w roku 1845) Brzeg posiada 3 księgarnie: 1. istniejącą już od wielu lat księgarnię Carla Schwarza, będącą również księgarnią wydawniczą; 2. księgarnię Heymanna Liebermanna i 3. J.F. Zieglera. Ostatnie dwie z wymienionych prowadzą dotąd jedynie sprzedaż komisyjną. Schwarz i Liebermann prowadzą również wypożyczalnie, powstałe całkiem niedawno. Największa z nich należy do C. Schwarza. Ziegler otworzył niedawno krąg czytelników żurnali. Trzecia wypożyczalnia należy do dzwonnika Dobera.
Nie możesz pisać nowych tematów Nie możesz odpowiadać w tematach Nie możesz zmieniać swoich postów Nie możesz usuwać swoich postów Nie możesz głosować w ankietach Nie możesz załączać plików na tym forum Możesz ściągać załączniki na tym forum
. 
, Brieg 1845.
Nasze Serwisy:
Nasze Serwisy:
